Procederen bij de rechter, soms moet het. Tegelijk kan een procedure soms langlopend en frustrerend zijn en lost een beslissing in een rechtszaak een geschil niet altijd helemaal op. Mediation kan een reële optie zijn om in onderling overleg tot een oplossing te komen. Ook in zakelijke context is deze vorm van alternatieve geschilbeslechting in opkomst.
Wat is mediation?
Mediation is een vorm van alternatieve geschillenbeslechting oftewel Alternative Dispute Resolution (ADR). Een derde – de mediator – bemiddelt daarbij in vertrouwelijkheid in het geschil en faciliteert een oplossing in der minne (Snijders e.a. 2022).
Het idee van mediation is om alle relevante componenten van een conflict aan de orde te laten komen en de werkelijke belangen en beweegredenen van partijen aan het licht te brengen. En aldus – op een snelle en efficiënte manier – tot een voor alle partijen optimale of acceptabele oplossing te komen (Verseveld 2006).
Voor wie is mediation?
Voorheen was nog wel eens de gedachte, ‘mediation is voor watjes’. Maar mediation wordt steeds vaker toegepast. Uit recent onderzoek volgt dat voor bedrijven alleen rechtspraak (of arbitrage) niet de meest effectieve vorm van geschilbeslechting is. De voorkeur gaat uit naar mediation of mediation in combinatie met rechtspraak (of arbitrage) (Homas e.a. 2024).
En die voorkeur van bedrijven voor mediation verbaast niet. Soms moet je alsnog tot nadere (commerciële) afspraken komen, soms is het van belang het vertrouwen te herstellen, omdat je simpelweg met elkaar verder moet of om elkaar überhaupt over de inhoud te kunnen verstaan.
Het kan daarbij gaan om geschillen met een klant, leverancier, aandeelhouder, conflicten binnen raad van bestuur of managementteam of discussies tussen onderneming en toezichthouder of andere overheidsinstantie.
Wanneer mediation inzetten?
Bij de vraag of een geschil zich leent voor mediation spelen in het bijzonder de onderhandelingsbereidheid en de onderhandelingsruimte een rol. Zijn partijen bereid om naar elkaar te luisteren en met elkaar te overleggen over wat hen verdeeld houdt en hebben zij voldoende mogelijkheden elkaar over en weer iets te bieden?
De escalatiegraad van een geschil is eveneens van belang. Hoe verder het geschil geëscaleerd is, hoe minder partijen in het algemeen in staat of bereid zijn naar een gezamenlijke oplossing toe te werken (Brenninkmeijer e.a. 2017).
Bijvoorbeeld zaken die zich in een vroegtijdig stadium bevinden, waarin belang is bij een goede relatie c.q. oplossing voor de lange termijn en een dialoog waarde heeft, eventueel na een voorlopige oordeel van de rechter, kunnen zich goed lenen voor mediation.
Hoe werkt mediation?
Handelspartners kunnen in zakelijke contracten al een mediationclausule hebben opgenomen waarin partijen hebben aangegeven bij een geschil eerst mediation te willen proberen voordat zij naar de rechter stappen.
Vaker voorkomend is dat alsnog voor mediation gekozen wordt op het moment dat in een zakenrelatie zich een geschil voordoet. Als partijen bereid zijn een poging tot geschiloplossing via mediation te doen, dan wordt tussen partijen en de mediator een mediationovereenkomst gesloten.
Ook als eenmaal een rechtszaak is gestart, wordt door rechters niet alleen in familie-, jeugd- en strafkwesties maar ook in handelszaken nog geregeld naar mediation verwezen (Rechtspraak 2022).
Waarom voor mediation kiezen?
Geschillen kunnen een enorme impact hebben, ook op doorgewinterde professionals. En ook als het enkel de onderneming is die op haar handelen wordt aangesproken.
Een onderneming is tenslotte geen abstract instituut maar een samenstel van bestuurders, commissarissen, aandeelhouders, medewerkers en derde-belanghebbenden, zoals hun klanten en de maatschappij in haar geheel. Allemaal hebben zij hun standpunten, belangen en emoties.
Naast juridisch-inhoudelijke argumenten is datgene wat betrokkenen nu echt beweegt vaak essentieel om een geschil te kunnen oplossen. Mediation kan daarin van belangrijke toegevoegde waarde zijn.
Kort en goed, nog enkele voordelen van mediation op een rij:
- Uitgangspunt is de vertrouwelijkheid van mediation
- Partijen houden zelf controle over de uitkomst
- Oplossingsrichtingen kunnen vrij worden verkend
- Mediation kan bijdragen aan behoud van de relatie
- Oplossing via mediation heeft vaak meer draagvlak
- Ruimte voor maatwerk en meeromvattende afspraken
- Mediation kan in een combinatie met rechtspraak
- Mediation bespaart doorgaans tijd, geld en energie
